Sigorta Hukukuna şu yazıyla bir giriş yapmıştım.
Şimdiki konu,diyelim ki sigorta mukavelesi yaptınız ancak sigorta primini ya da prim taksitlendirilmişse (uygulamada primler genelde taksitlendirilir) sigorta priminin ilk taksidini ödememen durumunda ne gibi sonuçlar ortaya çıkabileceği.
Sigorta sözleşmesinin taşıdığı rizikoyu himayesi bakımından bakarsak,sigortacının riski-zararı taşıma mesuliyeti sözleşmeyle değil,primin ya da primin ilk taksidinin ödenmesiyle başlıyor.(m.1295) Bu kuralın tek istisnası kara ve deniz taşımacılığında.Kara ve deniz taşımacılığında,mal taşıma sigortalarında,zararın sigortacı tarafından himayesi,primin ya da ilk taksidin ödenmesiyle değil,sigorta sözleşmesinin yapılmasıyla başlar.
Primin ödenmesiyle alakalı bir ihtimal daha var ; eğer sigortacıyla “ilk primin ödenmesinin başka tarihte olacağına dair bir anlaşma yaptıysan” sigorta himayesi sözleşmenin yapılmasıyla başlar,primin ödenmesiyle değil.
Diğer yönden baktığımızda,yani primi ödememen durumunda, mütemerrit duruma düşersin ve sigortacının kanuni haklarını kullanmasına bir mani kalmaz.
Örneğin; primi ödemedin dolayısıyla da henüz sigorta himayesi başlamadı ve sigortacı da primin ödenmemesi dolayısıyla dava açtı,bu durumda kararlaştırılan primin yarısını ödeyerek sigorta akdinden cayabilirsin.(m.1295)
İlk primden sonraki primlerin ödenmemesi durumunda ;
Bu durumda, herhangi bir taksit prim borcu muaccel olduğunda ödenmediği takdirde,ilk prim taksidini ödediğin için başlayan sigorta himayesi sürmeye devam eder.Sigortacının bu durumda akdin feshine gitme hakkı vardır.Sigortacı sana akdin feshi için bir süre verir,bu süre boyunca da himaye devam eder.
Şimdiye değin anlattığım sigorta tipi zarar sigortalarıydı.Hayat sigortalarında prim ödenmemesinin sonuçları farklı.
Hayat Sigortalarında Prim Ödenmemesinin Sonuçları
İlk olarak,sigorta ettiren,yani sen, hayat sigortası primini zamanında ödemediğin takdirde,sigortacının primin ödenmesini istemeye hakkı yoktur,dolayısıyla primin ödenmesi için dava da açamaz.
Farklı ihtimallere göre değerlendiriyim ;
Hayat Sigortalarında İlk Primin Ödenmemesi durumunda ; Zarar sigortalarında olduğu gibi (mal taşıma sigortaları hariç) sigortacının zarar mesuliyeti başlamıyor.
Sonraki Primlerin Ödenmemesi Durumlarında ;
Eğer sen,hayat sigortası sözleşmesinin yapılmasından itibaren 3 yıl içinde primi ödemezsen,sigortacı fesih hakkını kullanabilir.(TTK m.1325)
Eğer sen,sözleşmenin yapılmasından 3 yıl geçmeden sigorta sözleşmesinden cayarsan vermiş olduğun prim sigortacıda kalır ve geri alınması olanaksızdır.(TTK m.1325/2)
Bir diğer ihtimal de,sigorta sözleşmesinin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren, en az 3 sene prim ödediysen, ancak bundan sonra bu prim borcunu ödemezsen ya da ödeyemez duruma geldiysen ;
İki hakkın var.Birinci hakkın,senin talebin üzerine,sigorta poliçeni sigortacıya vermen karşılığında,o zamana kadar ödediğin primler belirli bir hesaba tabi tutularak sana ödenir.(ayrıntılı bilgi içi; sigorta ettirenin iştira hakkı ve riyazi ihtiyat kavramlarına bakabilirsin)
İkinci hakkın ise ödünç para alma hakkıdır.Sigorta primini ödeyemeyecek hale gelmiş olabilirsin,bu durumda,elinde bulundurduğun poliçe karşılığında,sigorta prim ödemelerinin devamı için sigortacıdan ödünç para isteyebilirsin ve sigortacı da bu parayı vermeye mecburdur.
Eğer bu iki hakkı da kullanmazsan artık sigortan “prim ödenmesinden muaf sigorta” şekline girer.(m.1326) Bu ne demektir?
Sigorta sözleşmesi devam eder,ancak bu 3 yıllık süre içerisinde ödediğin primler,sigorta sözleşmesinin toplam primi haline gelir.Örneklersem ; diyelim hayat sigortası yaptırıyorsun ve aylık 100 TL olarak hesaplanmış bu.3 sene boyunca bu primleri düzenli ödedin ve ödediğin meblağ 100 TL x 36 = 3600 TL. Ama eğer primleri tam ödeseydin meblağ fazla olacaktı.İşte bu durumda,sanki hayat sigortasının toplam ödenmesi gereken meblağı 3600 TL’ymiş gibi kabul edilir.Sigortacının mağdur olmaması için de,üstlenilen riziko gerçekleştiğinde ödenecek miktarda buna göre düşürülür.Sigortacılıkta buna “tenzil” denilmekte.
Son olarak Prim Ödeme Borcunun Sona Ermesine değinicem;
Kural olarak sigorta sözleşmesinin kanuni sebeplerden dolayı sona ermesi durumunda,eğer aksine kanunda bir hüküm yoksa, kanuni sebebe dayanan sona ermeden sonraki prim borçları ortadan kalkar.(m.1298) Eğer fazladan ödeme yapıldıysa da geri alınır.
Kanunun aksine hüküm bulundurması 1290. maddedir ;
Sigorta ettiren kimse, sigortacının mukavele yapılırken hakiki vaziyetleri bildiği takdirde mukaveleyi yapmamasını veya daha ağır şartlarla yapmasını mücibolacak bütün hususları sigortacıya bildirmeye mecburdur. Sigorta ettiren kimse sorulduğu halde susmuş veya noksan yahut hakikata muhalif beyanlarda bulunmuş ise hakikata vakif olmıyan sigortacı mukaveleden cayabilir; şu kadar ki; sigortacı hakikatı öğrendiği tarihten itibaren bir ay içinde cayma hakkını kullanmamış ise bu hak düşer. Sigorta ettiren kimsenin kötü niyeti anlaşıldığı takdirde sigortacı prime hak kazanır.
Konu burada kalsın,bundan sonraki konuda, sigorta ettiren olan bizlerin,sigorta mukavelesi yapılmadan önceki ve sonraki görevlerini anlatmaya çalışıcam.
