Hukuk yazılarında, bir de Medeni Usul Hukuku’ndan başlangıç yapıyım istedim, hayırlı olsun : )
Hakimin Davaya Bakmasının Yasak Olması ve Reddi
Adaletin tam manasıyla tecelli edebilmesi için, hakimin davaya bakarken tarafsız olması elzemdir. Bazı hallerde hakimin davaya tarafsız olarak yaklaşamayacağı öngörülmüştür ; hakimin taraflardan biri yahut davayla yakın ilgisinin bulunması gibi. Bu gibi hallerde, hakimin kendi mahkemesinin görev ve yetkisine giren davaya bakamayacağı kabul edilmiştir. (Anayasa madde 37’nin bir istisnasıdır) Buna hakimin davaya bakmasının yasak olması ve reddi denir.
a)Hakimin Davaya Bakmasının Yasak Olması (Memnuiyet Sebepleri)
Hakimin davaya bakamayacağı haller, kanunda tahdidi olarak belirtilmiştir. (HUMK m.28) Bu durumlarda hakimin davaya bakması kesin olarak yasaktır.Davanın taraflarının talep etmesi dahi gerekmez, hakim kendiliğinden çekinmek (istinkaf) zorundadır.
Hakimin Davaya Bakamayacağı Haller (memnuiyet nedenleri)
M.28’deki nedenler tahdidi olduğu için, sayılan nedenler dışındaki durumlarda hakimin davaya bakmasının yasak olduğu söylenemez. Hakimin davaya bakamayacağı durumlar ;
- Kendisine ait olan veyahut doğrudan doğruya veya dolayısiyle alakadar olduğu davalara bakamaz.Örneğin kiracısı olduğu kişinin hakime açtığı evdeki zararın tespitine ilişkin davaya bakamaz.
- Hakim, aralarında evlilik bağı kopmuş olsa dahi eşinin(1) kan veya kayın hısımlığı yönünden üstsoy ve altsoyunun üçüncü dereceye kadar kan yönünden veya ikinci dereceye kadar kayın hısımlığı yönünden yansoy hısımlarının veya aralarında evlatlık bağı bulunan kimselerin davalarına bakamaz.
- Hakim iki taraftan birinin vekili, vasisi veya kayyımı sıfatıyla hareket etmiş olduğu davalara bakamaz.
- Hakim, davanın görüldüğü sırada yönetim kurulunda bulunduğu derneğe, belediyeye veya diğer bi tüzel kişiye ait davalara bakamaz.
(1)’in açıklaması: Kanun metninde karısının ibaresi mevcuttur.Ancak günümüzde kadın hakimler de vardır.Kanun 1927 yılında mevzu olduğu için, düzenleme yalnızca erkek hakimler düşünülerek yapılmıştır. Burada kanunu lafzi değil, gai (amaçsal) yorumlamak gerekir.
Hakimin Çekinmesi (İstinkaf) Usulü
HUMK m.28‘e göre davaya bakması yasaklanmış olan bir hakim, her iki tarafı oluşturanların hepsinin yazılı muvafakatları ile davaya bakabilir.Ama hakim isterse, bu muvafakata rağmen davaya bakmaktan çekinebilir.
Peki davaya bakması yasak olan bir hakim, tarafların muvafakatı olmamasına rağmen, çekinmeyip davaya bakmaya devam ederse ne olacaktır? Bu durumda, hakimin çekinme sebebinin doğduğu tarihten itibaren yapmış olduğu bütün işlemler üst mahkemenin kararı ile iptal edilebilir.
Davaya bakmaktan yasak olan bir hakimin vermiş olduğu hükmün kesin olması, süresi içinde kanun yoluna gidilmemesi durumlarında yargılanmanın yenilenmesi durumlarına başvurulabilir.(m.445) Ancak üç aylık yargılanmanın yenilenmesi süresi geçtikten sonra, davaya bakması yasaklanmış hakimin vermiş olduğu hükmün iptali istenemez.
Konuya alakalı bilinebilmesi düşük ihtimal terimler ve kelimeler listesi;
Memnuiyet=Yasak olma, yasak edilme durumu
Tahdidi= sınırlayıcı Elzem=Çok gerekli, vazgeçilmez
Vasi=kanunun öngördüğü durumlarda, küçük veya kısıtlı kişilerin haklarını korumak üzere mahkeme tarafından atanan kanuni temsilci
Kayyım= Belli bir malın yönetilmesi veya belli bir işin yapılması için görevlendirilen kimse
Muvafakat=onam, muvakat etmek=onamak
Sonraki yazıda Hakimin Reddini anlatmaya çalışırım.
